Tính đột phá của người Hà Tĩnh

                     Nghĩ về tính đột phá của con người Hà Tĩnh

    Gần hai thế kỷ đã qua, từ khi khai sinh ra tên gọi Hà Tĩnh đến nay, con người sinh sống trên mảnh đất ấy luôn hiện rõ những nét đặc thù. Một trong những biểu hiện sáng rõ nhất đó là tính đột phá của con người Hà Tĩnh.

     Tính đột phá hay nói cách khác là tính cách không cam chịu bó tay trước khó khăn, thử thách, hiểm nguy. Người Hà Tĩnh luôn tự khẳng định mình, tìm cách để thoát khỏi mọi ràng buộc, vươn lên trong cuộc sống; từ đó tạo nên những kỳ tích đột phá đi đầu, để lại sự trân trọng, quý mến của cộng đồng và nhân loại.  Phải chăng đó cũng là một lẽ thường tình như chính Lê Nin đã từng khẳng định:  "nghĩa là thế giới không thỏa mãn con người và con người quyết định biến đổi thế giới bằng hành động của mình". Trải qua hàng ngàn năm chống giặc ngoại xâm, Hà Tĩnh là quê hương dấy binh của những thủ lĩnh kiên cường như Mai thúc Loan, Đặng Tất, Đặng Dung, Phan Đình Phùng, Cao Thắng.... Ở đây có cả những người dám "ăn cỗ đầu người", dám xả thân nhảy vào lấp lỗ châu mai, làm quân thù run sợ. Sự đột phá của người Hà Tĩnh còn để lại muôn đời sau được biết đây là quê hương của Xô Viết Nghệ Tĩnh; một địa phương có chính quyền công nông đầu tiên sau cách mạng tháng Tám; Trong kháng chiến chống Pháp là nơi kẻ thù không thể đứng chân. Để phục vụ chiến trường chống xâm lược, người Hà Tĩnh sẵn sàng phá nhà làm đường, "xe chưa qua nhà không tiếc". Nhiều danh nhân đã sống mãi với thời gian như Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Xuân Diệu, Huy Cận....Bước vào thời kỳ đổi mới, Hà Tĩnh cũng là nơi mở đầu cho phong trào "xoá nhà Tranh tre dột nát", "giúp nhau xoá đói giảm nghèo". Ngày nay, Hà Tĩnh đang từng ngày đột phá đi lên xây dựng một tỉnh "có công nghiệp dịch vụ phát triển".v.v.. Dĩ nhiên không phải chỉ có Hà Tĩnh là nơi duy nhất đột phá, sáng tạo, nhưng chúng ta dễ nhận thấy sự bứt phá đi lên thoát khỏi sự tấn công của thiên tai và địch hoạ, làm nên những kỳ tích thì Hà Tĩnh có sự liên tục như một dòng chảy xuyên suốt từ thế hệ này đến thế hệ khác. Nó đang xây nên niềm tin yêu và trân trọng đối với bạn bè gần xa và là niềm tự hào chính đáng của mọi người dân Hà Tĩnh. Không ít những nhà nghiên cứu, những tài liệu, những trang viết ca ngợi, đánh giá cao những phẩm chất tốt đẹp của con người Hà Tĩnh.Viết về Hà Tĩnh, đánh giá nhiều khía cạnh khác nhau, mô tả tính cách và thể hiện tình cảm với người Hà Tĩnh... đã có rất nhiều tác giả, tác phẩm lưu truyền từ xưa đến nay. Song để lý giải thấu đáo về tính đột phá của người Hà Tĩnh, cắt nghiã vì sao vậy thì đó là điều không dễ. Trong muôn vàn lý do ấy có một cách lý giải không thể thiếu đó là do ví trí đắc địa của Hà Tĩnh. Chính vị trí địa lý tự nhiên đã tạo nên một địa chính trị riêng Hà Tĩnh. Thiên nhiên khắc nghiệt, vị trí chiến lược xung yếu với bình diện tựa một hình bình hành nằm giữa hình cong chử S của bản đồ nước Việt; Hà Tĩnh là một lãnh thổ thon, gọn, dễ đồng nhất toàn vùng. Mọi biến động về tự nhiên, chính trị đều lan toả nhanh. Chẳng hạn một trận lũ lụt năm 2010 tất cả các huyện, thành, thị đều bị nước bao vây. Đây là những điểm mấu chốt hình thành nhân cách người Hà Tĩnh, làm chổ xuất phát cho tính đột phá của con người Hà Tĩnh qua các triều đại. Điều kiện cụ thể ấy cũng đồng thời đặt ra cho con người Hà Tĩnh phải thường xuyên đứng trước thử thách sống còn, phải luôn động não tìm phương sách tốt nhất để chống lại sự tàn phá của thiên tai và sự ác liệt của chiến tranh. Có thể nói chính quá trình chống thiên tai và kẻ thù xâm lược đã đem lại những tính cách riêng của cộng đồng người Hà Tĩnh. Đó là tính kiên cường, dũng cảm, cứng rắn và nguyên tắc dám đương đầu mọi thử thách. Sống trong điều kiện khắc nghiệt đó, người Hà Tĩnh luôn biết phải tìm cách thích nghi, nhẫn nại, chịu khó, sống kham khổ tiết kiệm. Để vượt qua mọi khó khăn người Hà Tĩnh sớm ý thức coi trọng việc đúc kết kinh nghiệm, hiếu học, lượm lặt tích góp những điều hay, hiểu biết của nhân loại để phục vụ sản xuất và chiến đấu. Hơn ai hết luôn phải đương đầu mọi thử thách nên người Hà Tĩnh sớm thấy rõ và xây dựng được sức mạnh cộng đồng cố kết, nên càng lâu, càng xa, càng yêu quý quê hương – "một vùng địa linh, nhân kiệt", để "Đi mô cũng nhớ về Hà Tĩnh".... Chính trong suốt tiến trình lịch sử ấy người Hà Tĩnh luôn tìm tòi những giải pháp tối ưu để vừa chống chọi với thử thách vừa bảo tồn cuộc sống, đã bồi trúc và hình thành nhân cách riêng. Đó chính là cội nguồn xây nên tính đột phá của người Hà Tĩnh. Nhiều người đã thừa nhận: trong một vùng văn hoá xứ Nghệ, thì Hà Tĩnh vẫn có cốt cách riêng và rõ nét thuần nhất trên một vùng lãnh thổ.

          Tuy vậy, cho đến nay một trăn trở lớn của nhiều người là tại sao người Hà Tĩnh có nhiều tính trội tốt đẹp như vậy, nhiều đột phá như thế, mà địa phương chưa thoát khỏi tình trạng tỉnh nghèo; nhiều chỉ tiêu vẫn thấp thua các tỉnh bạn có cùng hoàn cảnh. Để giải đáp điều này không thể không trở lại chính điều kiện đã nêu trên của Hà Tĩnh. Một là: chính điều kiện sống khắc nghiệt của địa phương đã thúc đẩy sự biến đổi tất yếu nguồn nhân lực của địa phương. Người Hà Tĩnh với tư chất cách mạng, kiên trung của mình họ sẵn sàng theo tiếng gọi của đất nước, đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần. Từ những sự ra đi như vậy đã không ít người thành đạt và lập nghiệp ở xứ sở mới. Người Hà Tĩnh lại cần mẫn hiếu học, coi trọng sự học trước hết là để có tri thức mưu cầu cuộc sống và để tìm cuộc sống mới bớt phần khắc nghiệt. Như vậy, sự biến động của người Hà Tĩnh vừa là yêu cầu tổ quốc vừa là nhu cầu bản thân, họ đã có mặt khắp mọi nơi sinh sống và lập nghiệp, trưởng thành. Đến mức có người cho rằng: "Nơi nào có khói bay lên, nơi đó có người Hà Tĩnh". Càng về sau đội ngũ này lại làm chổ dựa để dìu dắt con em mình ra đi nhiều hơn, nhằm giảm bớt một phần chịu đựng khó khăn nơi chôn nhau cắt rốn. Điều này về khách quan đã phân bố lại cư dân người Hà Tĩnh; hay nói cách khác là chia bớt một phần nguồn nhân lực năng động và có chất lượng đi khỏi quê hương. Hai là: bản thân những tính cách con người đều có hai mặt đối lập: tích cực và tiêu cực; năng động và bảo thủ; hy sinh và hưởng lợi; dũng cảm kiên cường và kiêu căng; sáng tạo đột phá và liều lĩnh...Lịch sử đã chứng minh được rằng không hẳn bất cứ những gì trước đây là tích cực và cách mạng thì nay vẫn là tiến bộ và ưu điểm. Trong sự biến động cư dân ấy, đã không tránh khỏi sự san sẻ một phần yếu tố tích cực. Những người ở lại đã phát huy tính đột phá bằng tất cả ý chí và quyết tâm của mình, tranh thủ và khai thác tối đa sự giúp đỡ ngoại lực, nhưng chắc hẵn còn để lảng phí nội lực, chưa phát huy hết tiềm năng tại chổ để tạo môi trường thuận lợi cho ngoại lực tác động mạnh và hiệu quả hơn. Mác đã dạy: "Hạnh phúc là đấu tranh". Đấu tranh mạnh mẽ với bảo thủ trì trệ, tự mãn và chủ quan, duy ý chí, tư lợi vị kỷ còn tồn tại trong một bộ phận cán bộ sẽ đẩy nhanh sự phát triển hơn là "ổn định để phát triển". Giờ đây khi nhân loại đã có bước tiến dài trong lịch sử. Chiếc cối xay gió và công trường thủ công không còn có vị trí tiên phong nữa. Khi mà thế giới đang tiến như vũ bão vào cuộc cách mạng công nghệ, thông tin, sinh học và vật liệu mới thì rõ ràng sự đột phá của người Hà Tĩnh phải tiến theo một nhịp độ mới với chất mới. Xưa nay người Hà Tĩnh vốn không e ngại uy lực cầm quyền, tính cộng đồng cố kết càng thích hợp với sức mạnh dân chủ. Thời đại kinh tế tri thức và công nghệ thông tin càng thúc dục thế mạnh của sự lãnh đạo tăng cường trí tuệ, thông tin; phát huy dân chủ, sâu sát cơ sở, lắng nghe hơi thở cuộc sống của nhân dân. Những người đứng mũi chịu sào có ý chí và quyết tâm chưa đủ; yếu tố thời đại cần họ phải nổ lực nhiều hơn để không chỉ am hiểu về kinh tế, kỷ thuật mà còn phải nghĩ đến nền tảng văn hoá, quốc phòng, đối ngoại, môi trường, an sinh xã hội.v.v... Trong khi một số chương trình dự án còn thiếu thông tin đa chiều; thiếu đồng bộ nên tính khả thi thấp, chậm tiến độ.

        Bước vào thời kỳ đổi mới, những đột phá mới của Hà Tĩnh đang đòi hỏi tầm cao của người Hà Tĩnh. Dĩ nhiên chúng ta vẫn không thể xa rời đặc điểm then chốt của một vùng thiên nhiên khắc nghiệt và ví trí chiến lược quan trọng để chọn lựa và đưa ra những khâu đột phá thích hợp. Đã có con em chia xẻ quê hương chỉ là nơi "Kính nhi viễn hỷ"(nhìn từ xa mà vui). Trong cuộc vật lộn thoát nghèo, hội nhập và phát triển chúng ta vẫn còn văng vẳng khi một nhà đầu tư: "phải biến mảnh đất khô cằn sỏi đá này trở nên giàu có" và ''hàng ngàn thạc sĩ, tiến sĩ công nghệ thông tin sẽ được đào tạo cho con em ở đây, phục vụ dự án nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu thủy sản này"...nhưng  chưa bao lâu dự án đã cáo chung. Đã có thời kỳ cán bộ, nhân viên có nghĩa vụ tiêu thụ đường mía; công nhân phải nhận lương một phần bằng sản phẩm...thế nhưng vẫn không duy trì nổi những mũi đột phá này. Chúng ta phải chấp nhận những thất bại để có bài học thành công đó là quy luật. Nhưng rõ ràng trong cơ chế thị trường và sự chi phối của quy luật lợi ích; trước những quyết định đột phá mở đường trong mối quan hệ lợi ích cục bộ và toàn cục phải luôn có bước đi phù hợp.  Mục tiêu của chúng ta là hiệu quả có tính khả thi, chứ không phải đột phá đi, rồi sẽ có kết quả. "Quyết đoán táo bạo gắn với trí tuệ chất xám thì tốt hơn" đó là tâm tư của những người đi trước nhưng cũng chính là mong muốn chính đáng của mọi người Hà Tĩnh.

         180 năm đã đi qua kể từ khi khai sinh ra Hà Tĩnh, 20 năm trở về với quê hương đổi mới;  Hà Tĩnh đang chuyển mình và khẳng định mình; tất cả từ tính đột phá và sự đột phá của con người Hà Tĩnh. Quan tâm bản tính xuyên suốt của người Hà Tĩnh gắn với đặc điểm riêng có của mảnh đất này và sự biến đổi có tính thời đại; chắc chắn chúng ta sẽ yên tâm tin tưởng hơn một tương lai tươi sáng đang chờ đón không xa./.